ISTORIJSKI ARHIV POŽAREVAC ...

 

 

 

 

ISSN (Online) 2812-9636

INSTITUCIJA:
ISTORIJSKI ARHIV POŽAREVAC

GLAVNI I ODGOVORNI UREDNIK:
Dr Jasmina Nikolić, direktorka Istorijskog arhiva Požarevac

AUTOR I UREDNIK PORTALA:
Dr Jasmina Nikolić

TEHNIČKI UREDNIK:
Aleksandra Bogdanović

 

AUTORI:
Dr Jasmina Nikolić
Dr Dragana Miloradović
Nataša Milošević Dulić
Mirjana Stepanović

POČETAK
1.10.2021.

STATUS:
U toku
___________________________

KONTAKT PODACI:
ISTORIJSKI ARHIV POŽAREVAC
DR VOJE DULIĆA 10
12000 POŽAREVAC
REPUBLIKA SRBIJA
www.arhivpozarevac.org.rs
info@arhivpozarevac.org.rs
+381.12.523.082

 

ARHIVALIJA MESECA – FEBRUAR 2024.

 

 

   

125 GODINA OD SMRTI VASE PELAGIĆA, NARODNOG TRIBUNA, KNjIŽEVNIKA, NAUČNIKA, PROSVETNOG RADNIKA, NARODNOG LEKARA I IDEOLOGA

 

Navršilo se 125 godina, 6. februara 2024. godine, od smrti Vase Pelagića, narodnog tribuna, književnika, naučnika, publiciste i intelektualca, prosvetnog radnika i narodnog lekara, ideologa i ustanika, predstavnika utopijskog socijalizma kod Srba u drugoj polovini 19. veka, koji je život posvetio borbi za političku slobodu i socijalnu pravdu. Bio je najiskreniji prijatelj radnog naroda i borac za socijalnu pravdu u Srbiji 19. veka. Zbog žestokih kritika društvenih nepravdi, slobodoumnih članaka i brošura koje su snažno uticale na radničke i seljačke mase, kao i širenja socijalističkih ideja, bio je proganjan, zatvaran u ludnicu i osuđivan, te je i preminuo u bolnici požarevačkog kazamata 25. januara 1899. godine (po starom kalendaru), tokom izdržavanja četvorogodišnje robije na koju ga je osudio Sud Varoši Beograda.

Njegovi biografi zabeležili su da je za života objavio 250.000 primeraka knjiga. Sarađivao je u listovima Srpski zanatlija, Zanatlijski savez i Socijaldemokrata. Pisao je dela iz istorije, knjige o društvenom uređenju, o narodnom zdravlju i reformi školstva. Najpoznatije Pelagićevo delo je Stvarni narodni učitelj, objavljeno 1879. godine. Vasa Pelagić je insistirao na zdravom životu, čistim mislima i radu. Osećao je jedinstvo čoveka i prirode i znao da u tom principu treba tražiti zakonitost za organizaciju društvenog poretka, te isticao da je „sreća pojedinca u sreći svih.“ Pored toga, zalagao se i za potpuno ukidanje postojećeg sistema škola i vaspitanja. Prema njegovoj zamisli, reforma školstva i vaspitanja uključivala bi potrebu otvaranja ustanova za vaspitanje dece pod pedagoškim nadzorom nastavnika, otvaranje sreskih praktičnih zemljoradničkih i zanatlijskih škola koje bi bile obavezne, besplatne i jednake za svu opštinsku decu.

Preteča Dimitrija Tucovića i naučnog socijalizma u Srbiji, Vasa Pelagić je paradigma narodnog tribuna zdravog razuma i nepotkupljive vizije, hrabar i agilan, učen i darovit, pa ipak, javno raščinjavan, proglašavan ludim, proganjan i zatvaran. Vasa Pelagić je bio čovek velikog truda i rada, sa željom da se iz korena menja sve ono što nije dobro - i loše ljudske navike, i zablude, i režimi, i društveni sistemi sa vekovnim platformama potčinjavanja.

 

Podsećajući se na događaj pre 125 godina, kao arhivaliju meseca februara objavljujemo dopisnu kartu sa fotografijom narodnog tribuna, književnika, naučnika, narodnog lekara i ideloga Vase Pelagića na odru, sa okupljenim drugovima, na Starom groblju u Požarevcu, 7. februara 1899. godine (po novom kalendaru). Priložena dopisnica i dokumenta o Vasi Pelagiću dospela su u Istorijski arhiv Požarevac putem otkupa od Dimitrija Janićijevića iz Beograda.

Dopisna karta / fotografija: Sahrana Vase Pelagića na Starom groblju u Požarevcu, 26. januar 1899. godine (7. februar 1899. godine po novom kalendaru); na poleđini dopisnice je rukom ispisan tekst: „Beograd, Tebi druže i drugarice Tošo i Perso, Mlogo i dugo živeli, vaša tetka Jeka i čika Steva i drugarski pozdrav“.
Istorijski arhiv Požarevac, Zbirka VARIA 1791- , 433.

Odabrala: dr Jasmina Nikolić, arhivski savetnik